Auteur: Alex Schreiner
Dit artikel verscheen eerder in nummer 3 met het thema ‘voedselbossen’ in het Permacultuur Magazine.
Met actief beluchte compostthee zou je het bodemleven een handje kunnen helpen de bodem weer naar een gezonde balans te brengen. In de vs en Australië haalt Elaine Ingham goede resultaten – ze helpt boeren over te stappen naar biologisch, zonder verlies in opbrengst. Maar wat is compostthee eigenlijk, en waarom zou je het gebruiken?
Om die vraag te beantwoorden gaf Birgit Albertsmeijer in april 2016 een workshop ‘Actief Beluchte Compostthee’ (of abc-thee) op Tuinderij de Voedselketen. Op de tuinderij willen we abc-thee toe gaan passen en onderzoeken wat de resultaten zijn. De workshop ging in op de theorie erachter, maar natuurlijk ook op de praktijk.
ABC-thee in het kort
abc-thee is een brouwsel op basis van compost. De compost wordt in een zak in een vat water gehangen waar door middel van een pomp continu lucht doorheen wordt gepompt. Hierdoor krijgen aerobe bacteriën en schimmels de kans zich te vermenigvuldigen. Na 24 uur heb je een vloeistof met voor de bodem en planten gunstige micro-organismen, met name schimmels, waarmee de bodem geënt kan worden. Eenmaal
in de bodem kunnen deze zich verder voortplanten – met een gezonde bodem en gezonde planten als resultaat. Het voordeel van abc-thee ten opzichte van compost is dat de thee makkelijker te verspreiden is en meteen de bodem binnendringt waar het in de wortelzone van de plant terecht komt. De micro-organismen krijgen direct voeding van de plant, waardoor ze zich goed kunnen vestigen. Ook kun je er het oppervlak van de planten mee besproeien, zodat de nuttige micro-organismen eventuele schadelijke kunnen wegconcurreren.
De theorie
Met compostthee kun je een beschadigde of verstoorde bodem terugbrengen naar een staat die gunstig is voor de groenten die je wilt verbouwen. In een gezonde bodem zou compostthee niet nodig moeten zijn, maar gezonde bodems zijn schaars. Op dit moment telen we vaak in verstoorde bodems waar bacteriën de
overhand hebben. Door het gebruik van compostthee stimuleer je de ontwikkeling van schimmels in de bodem. Maar waarom zou je schimmels in de bodem willen brengen?
De reden hiervoor ligt in het binnen permacultuur vaak toegepaste begrip ‘successie’. Een bodem in de pioniersfase is sterk bacteriedominant terwijl een bodem in de climaxfase juist sterk schimmeldominant is. Hoe verder een bodem richting deze climaxfase gaat, hoe meer schimmels de overhand krijgen. De planten die bij deze fase horen gaan samenwerkingsverbanden aan met sommige van deze schimmels; hoe verder
een plant in de successie zit, hoe meer hij de schimmels nodig heeft. De reden dat je als tuinder of tuinier een meer schimmeldominante bodem wilt hebben, is dat de meeste van onze voedselgewassen verder in de successie zitten dan de meeste onkruiden en bodemgebonden plagen.
In de praktijk bevinden de bodems waarin wij telen zich juist vroeg in de successie. Om de bodem teeltklaar te maken wordt vaak gespit of geploegd waarmee de bodem teruggezet wordt naar de pioniersfase. Met compostthee kan je het bodemleven een handje helpen en met name schimmels terugbrengen in de bodem. Maar het begint natuurlijk met stoppen met ploegen, en de grond zo min mogelijk onbedekt laten door het gebruik van mulch of groenbemesters.
Observeren
Hoewel de theorie helder lijkt, komt er toch veel kijken bij het maken van een goede compostthee. Het begint bij observeren. Want om te weten of het werkt en wat je precies op je bodem brengt, moet
je weten waar je precies mee werkt. Voor je gaat beginnen is het daarom belangrijk te onderzoeken welke organismes er in je bodem aanwezig zijn. De compost die je voor de thee gebruikt moet schimmeldominant zijn – ook dat moet je vooraf onderzoeken. En voordat je de compostthee toepast wil je natuurlijk weten wát
je precies hebt: zijn de schimmels er wel voldoende in aanwezig? Hiervoor is een goede microscoop noodzakelijk: alleen daarmee kan je zelf waarnemen wat zich in je bodem en de compostthee bevindt.
Daarnaast moet je leren de verschillende micro-organismen te herkennen. Het is vooral belangrijk schimmels te herkennen, en het verschil tussen aerobe en anaerobe bacteriën. Dat laatste is meteen
de grootste valkuil bij het maken van compostthee: als het proces niet goed verloopt ben je een vat met anaerobe bacteriën aan het opkweken. En die wil je niet in dergelijk grote hoeveelheden op je bodem brengen.
Conclusie
Het gebruiken van actief beluchtte compostthee lijkt een veelbelovende methode, met name voor gebruik op grotere schaal: tuinders of akkerbouwers. Voor de gewone moestuinier is het proces wat ingewikkeld en je kan je afvragen of het, gezien de kleine hoeveelheden die je dan nodig hebt, wel de moeite waard is. Het
is een erg kennisintensieve methode – je hebt een microscoop nodig en moet de micro-organismen leren herkennen, en steeds opnieuw waarnemen en vergelijken. Dit laatste sluit, samen met het
toepassen van de kennis van successie in de bodem, natuurlijk heel goed aan bij de permacultuurmethode. Ook zonder het gebruik van compostthee is het zelf leren waarnemen van de micro-organismen in je bodem en compost een belangrijke stap in het werken aan een gezonde bodem.